კინცსესი უნგრეთის წინააღმდეგ

 

KINCSES v. HUNGARY

საჩივრის ნომერი  -  66232/10  Summary

მოპასუხე სახელმწიფო    -  უნგრეთი

გადაწყვეტილების მიღების თარიღი  -   27/01/2015

შედეგი:  დაირღვა მე-6 მუხლი - სამართლიანი სასამართლოს უფლება (სამოქალაქო სამართალწარმოება)

 მე-6 (1)-  გონივრული ვადა

მე-10 მუხლი არ დარღვეულა - გამოხატვის თავისუფლება

განსხვავებული აზრი: არა

 

 

 

საკვანძო სიტყვები:

სამართლიანი სასამართლოს უფლება;  

სამოქალაქო სამართალწარმოება;

გონივრული ვადა;

გამოხატვის თავისუფლება.

 

Geo: დოკუმენტი მომზადებულია საქართველოს უზენაესი სასამართლოს ადამიანის უფლებათა ცენტრის (www.supremecourt.ge) მიერ. თარგმანის ხელახალი გამოქვეყნების ნებართვა გაცემულია მხოლოდ ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს HUDOC-ის მონაცემთა ბაზაში განთავსების მიზნით.

 

Eng: The document was provided by the Supreme Court of Georgia, Human Rights Centre (www.supremecourt.ge).Permission to re-publish this translation has been granted for the sole purpose of its inclusion in the European Court of Human Rights’ database HUDOC.

 

 

ფაქტები: მომჩივანი დაიბადა 1960 წელს და ის ბეკეს ადვოკატთა ასოციაციის წევრი და მოქმედი იურისტია. 2003 წლის 19 მარტს მან სასამართლოში წარადგინა საჩივარი, რომლის მიხედვით იგი ითხოვდა მეორე ინსტანციის სასამართლოს ყურადღებას და ასევე პირველი ინსტანციის მოსამართლეთა მიმართ მათზე დაკისრებული მოვალეობის განხორციელების კომპეტენციასთან დაკავშირებით, სამართალწარმოების დაწყებას. შუამდგომლობა გადაეცა მეორე ინსტანციის სასამართლოს, რომლის ვიცე-პრეზიდენტმაც მიმართა ბეკეს ადვოკატთა ასოციაციას და აცნობა, რომ მისი მოსაზრებით, მომჩივნის წარდგინება სადისციპლინო პროცედურის დაწყების საფუძველი უნდა გამხდარიყო. 2003 წლის 11 აპრილს ადვოკატთა ასოციაციის პრეზიდენტმა აცნობა მომჩივანს სადისციპლინო პროცედურის დაწყების თაობაზე. საკითხი სზეჯის ადვოკატთა ასოციაციის კოლეგიამ განიხილა, რომელმაც 2004 წლის 10 ივნისს მომჩივანი, სერიოზული დისციპლინარული გადაცდომის ჩადენისათვის, 300 000 უნგრული ფორინტით დააჯარიმა. ეროვნულმა ადვოკატთა ასოციაციამ გადაწყვეტილება ძალაში დატოვადა არ დააკმაყოფილა მომჩივნის საჩივარი. მომჩივანი წლების განმავლობაში ასაჩივრებდა აღნიშნულ გადაწყვეტილებას, როდესაც საბოლოოდ, 2010 წლის 20 აპრილს, უზენაესმა სასამართლომ უარი განაცხადა მისი საჩივრის განხილვაზე. მან არ გაიზიარა მომჩივნის არგუმენტაცია, რომ სადისციპლინო პროცედურამ დაარღვია მისი პროცედურული უფლება, ემოქმედა როგორც ადვოკატს და გაესაჩივრებინა სასამართლოს მიერ საქმეზე ჩამოყალიბებული წინასწარი შეხედულება. მომჩივანი დაობდა, რომ სამართალწარმოების ხანგრძლივობა კონვენციის მე-6 მუხლის ,,გონივრული ვადის“ მოთხოვნასთან შეუთავსებელი იყო და რომ დაირღვა მისი, როგორც ადვოკატის უფლება, თავისუფლად გამოეხატა შეხედულებები, რაც აისახა სასამართლოს ღირსების შელახვის გამო, მის დაჯარიმებაში.

 

სამართალი: ევროპული სასამართლო კვლავ იმეორებს, რომ მე-10 მუხლი ვრცელდება არა მხოლოდ ისეთ ,,ინფორმაციასა“ თუ ,,იდეაზე“, რომელიც საზოგადოებას მოსწონს ან უწყინარი და უვნებელია, არამედ, აგრეთვე, ისეთს, რომელიც თავზარდამცემი, შეურაცხმყოფელი და შემაშფოთებელია (მაგალითისთვის იხილეთ, Mouvement raëlien suisse v. Switzerland [GC], ნომ. 16354/06, § 48, ECHR 2012 (ამონარიდები)). გარდა ამისა, გამოხატვის თავისუფლება იცავს არა მხოლოდ იდეებისა და ინფორმაციების შინაარსს, არამედ, აგრეთვე, ფორმას, რომლის მეშვეობითაც ხდება მათი გადმოცემა. მხარეები სადაოდ არ ხდიან - და სასამართლოც ვერ ხედავ რაიმე მიზეზს, რათა სხვაგვარად დაადგინოს- რომ მომჩივნის დაჯარიმება დისციპლინარული გადაცდომისათვის წარმოადგენდა კონვენციის მე-10(1) მუხლით გათვალისწინებული გამოხატვის თავისუფლების დარღვევას. სასამართლო აღნიშვანს, რომ გამოხატვის თავისუფლება ექვემდებარება შეზღუდვას, რომლის საფუძვლებიც კონვენციის მე-10(2) მუხლშია მოცემული. სასამართლომ დაადგინა, რომ ჩარევა განხორციელდა კანონის საფუძველზე და რომ იგი ემსახურებოდა ლეგიტიმურ მიზანს, სასამართლოს მართლმსაჯულების ავტორიტეტის შენარჩუნებას. შესაბამისად, სტრასბურგის სასამართლომ უნდა განსაზღვროს იყო თუ არა ჩარევა ,,აუცილებელი დემოკრატიულ საზოგადოებაში.“ აღნიშნულის განსახორციელებლად, სასამართლომ უნდა შეაფასოს, გამოიყენა თუ არა შიდა ხელისუფლების წარმომადგენლებმა მე-10 მუხლის შესაბამისი სტანდარტები და რომ არსებობდა სამართლიანი ბალანსი, ერთი მხრივ, სასამართლოს ავტორიტეტის დაცვასა და, მეორე მხრივ, მომჩივნის გამოხატვის უფლების დაცვას შორის. სტრასბურგის სასამართლოს დამკვირდებული პრეცედენტული სამართლის თანახმად, ზედსართავი სახელი ,,საჭირო“, მე-10 მუხლის მნიშვნელობის ფარგლებში, გულისხმობს ,,მწვავე სოციალურ საჭიროებას.“ ხელშემკვრელ სახელმწიფოებს აქვს შეფასების გარკვეული ზღვარი, არსებობს თუ არა ასეთი მწვავე საჭიროება, თუმცა იგი ევროპული ზედამხედველობასთან ერთად მოქმედებს და მოიცავს როგორც კანონმდებლობას, ასევე გადაწყვეტილებებს, მაშინაც კი, როდესაც იგი დამოუკიდებელი სასამართლოს მიერ არის მიღებული (იხილეთ, Janowski v. Poland [GC], ნომ. 25716/94, § 30, ECHR 1999-I). შიდასახელმწიფოებრივი ხელისუფლების შეფასების ზღვარი მე-10(2) მუხლის თითოეული მიზნებისათვის იდენტური არ არის. მე-6 მუხლთან მიმართებით, როდესაც საუბარია სასამართლოს ,,ავტორიტეტზე“, უფრო ფართო ევროპული ზედამხედველობა გამოიყენება და ნაკლებია შეფასების დისკრეციული უფლებამოსილება (იხილეთ The Sunday Times v. the United Kingdom (no. 1), 1979 წლის 26 აპრილი, § 59, Series A no. 30)..

სასამართლო შემდგომში იმეორებს, რომ ფრაზა ,,სასამართლო ავტორიტეტი“ მოიცავს, კერძოდ, იმ მოსაზრებას, რომ სასამართლო საზოგადოების მიერ აღიქმება, როგორც სათანადო სამსჯავრო, სამართლებრივი უფლებებისა და ვალდებულებების შეფასებისა და წარმოშობილი დავების მოგვარებისათვის; უფრო მეტიც, საზოგადოება პატივს სცემს და ენდობა სასამართლოს შესაძლებლობას, შეასრულოს აღნიშნული ფუნქცია. სასამართლოს საქმიანობა, რომელიც მართლმსაჯულების გარანტორია და რომელსაც ფუნდამენტური როლი აკისრია კანონის უზენაესობის პრინციპზე დაფუძნებულ სახელმწიფოში, საჭიროებს საზოგადოების ნდობას. შესაბამისად, იგი დაცული უნდა იყოს დაუსაბუთებელი თავდასხმებისაგან. მიუხედავად ამისა, სასამართლოები, ისევე როგორც სხვა საჯარო დაწესებულებები, კრიტიკისა და შენიშვნების მიმართ იმუნიტეტით არ სარგებლობენ. ამრიგად, მართალია, მხარეებს ნამდვილად აქვთ უფლება, საკუთარი უფლებების დასაცავად,  კომენტარები გააკეთონ მართლმსაჯულების აღსრულების თაობაზე, თუმცა მათმა კრიტიკამ არ უნდა გადალახოს გარკვეული ზღვარი (იხილეთ, Saday v. Turkey, no. 32458/96, § 43, 2006 წლის 30 მარტი). კერძოდ, აშკარად უნდა გაიმიჯნოს ერთმანეთისგან კრიტიკა და შეურაცხყოფა. თუ გამოხატვის ფორმის ერთანერთი მიზანი სასამართლოს ან მისი წევრების შეურაცხყოფაა, შესაბამისი სანქცია, პრინციპში, არ დაარღვევს კონვენციის მე-10 მუხლს. უფრო მეტიც, ადვოკატების განსაკუთრებული სტატუსი, მართლმსაჯულების ადმინისტრირებისას, მათ აყენებს შუამავლის როლში, საზოგადოებასა და სასამართლოებს შორის. ასეთი პოზიცია განმარტავს ადვოკატთა ასოციაციის წევრების ქმედებების მიმართ დაწესებულ შეზღუდვებს (იხილეთ, Casado Coca v. Spain, 1994 წლის 24 თებერვალი, § 54, Series A no. 285‑A). ადვოკატთა როლი, დაიცვან მათი კლიენტები,მოიცავს მათ არჩევანს არგუმენტების რელევანტურობისა და სარგებლიანობის კუთხით. ისინი შეიძლება აღმოჩნდნენ ისეთ სიტუაციაში, სადაც,მათი კლიენტების საუკეთესო ინტერესზე დაყრდნობით, მათ უნდა გადაწყვიტონ გაასაჩივრონ თუ არა სასამართლოს გადაწყვეტილება ან გარკვეული ქმედება. მათ შეიძლება თავი შეზღუდულად იგრძნონ, საქმის მათი კლიენტის სავარაუდოდ საზიანოდ დასრულების მუთხით,  შუამდგომლობების არჩევის, საპროცესო შუამდგომლობების და სხვ. მხრივ, სასამართლოს წინაშე საქმის განხილვის დროს. იმისათვის, რომ მართლმსაჯულების განხორციელებისას საზოგადოებას ჰქონდეს ნდობა, მათ უნდა სჯეროდეს სამართლებრივი წარმომადგენლების შესაძლებლობისა, რომ ისინი ეფექტიანად წარმოაჩენენ მათ პოზიციას. აქედან გამომდინარეობს, რომ ნებისმიერი ,,შვების მომგვრელი ეფექტი“,  შედარებით მსუბუქი სასჯელის დროსაც კი, მართლმსაჯულების განხროციელების კონტექსტში, სასამართლოსა და ადვოკატებს შორის შესაბამისი ბალანსის დაცვის მხრივ მნიშვნელოვან ფაქტორად მიიჩნევა.

წინამდებარე საქმის ფაქტებს რომ დავუბრუნდეთ, სტრასბურგის სასამართლო აღნიშნავს, რომ 2009 წლის 2 ივნისის გადაწყვეტილებაში, ბუდაპეშტის რეგიონალურმა სასამართლომ დაადგინა, რომ მომჩივნის საჩივარში გაკეთებული განცხადებები შეურაცხყოფდა, როგორც საქმის განმხილველ მოსამართლეებს, ასევე, სასამართლოს, როგორც ინსტიტუტს. აღნიშნული გადაწყვეტილება ძალაში დარჩა უზენაესი სასამართლოს 2010 წლის 20 აპრილის გადაწყვეტილებით, სადაც დამატებით მითითებული იყო, რომ დისციპლინური ღონისძიების გატარების მიზეზი იყო არა მომჩივნის მიერ საქმის განმხილველი მოსამართლის პროფესიული ქმედების ეჭვქვეშ დაყენება, არამედ მისი განცხადების ტონი. უზენაესმა სასამართლომ განიხილა, დისციპლინარული ჯარიმა ახდენდა თუ არა რეალურად გავლენას მომჩივნის, როგორც ადვოკატის, უფლებებზე. მან დაადგინა, რომ მისი უფლება, გამოეხატა განსხვავებული აზრი, პირველი ინსტანციის გადაწყვეტილებისა და განმხილველი მოსამართლის ქმედების მიმართ, არ შეზღუდულა. უზენაესმა სასამართლო დაადგინა, რომ ვინაიდან, იგი წარდგენილი იყო პირველ ინსტანციაში სამართალწარმოების დასრულების შემდეგ, საჩივარში არსებული შენიშვნები, ვერ მიიჩნევა პირველი ინსტანციის მოსამართლის წინასწარი შეხედულების წინააღმდეგ მიმართულ საჩვრად, არამედ, მხოლოდ მომჩივნის პირად მოსაზრებად შეიძლება ჩაითვალოს. გარდა ამისა, შიდა სასამართლოების მიხედვით, მომჩივანი არ დაჯარიმებულა პირველი ინსტანციის მოსამართლის კომპეტენციის ეჭვქვეშ დაყენებისათვის, არამედ, მის მიერ კრიტიკის ისეთი ფორმით გამოხატვისათვის, რომელიც ლახავდა სასამართლოს ღირსებას.

სასამართლო აცხადებს, რომ მოცემული საქმე ჰგავს გადაწყვეტილებას Meister v. Germany, სადაც ადვოკატმა შეურაცხმყოფელი განცხადებები გააკეთა მოსამართლეთა და სხვა პირების მიმართ, რომლებიც მოიხსენია იმგვარად, რომ ისინი არამართებულად მოქმედებდნენ სამართალწარმოებასთან დაკავშირებულ ურთიერთობებში;  გადაწყვეტილებას W.R. v. Austria წინააღმდეგ, სადაც ადვოკატმა, მოსამართლის მოსაზრებას ,,სასაცილო“ უწოდა; Saday-ის საქმეს, სადაც ბრალდებულმა თურქი მოსამართლეები მოიხსენია ,,მანტიით შემოსილ ჯალათებად“; Žugić-ის საქმეს, სადაც მომჩივანმა, საჩივრის მეშვეობით, მოსამართლე ამპარტავან და არაკომპეტენტურ პიროვნებად მოიხსენა, იმისათვის რომ განახორციელოს მოსამართლის საქმიანობა.

ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლო აღნიშნავს, რომ, მართალია, ადვოკატებს აქვთ მართლმსაჯულების განხორციელებასთან დაკავშირებით კომენტარის გაკეთების უფლება, თუმცა მათმა კრიტიკამ არ უნდა გადააბიჯოს გარკვეულ ჩარჩოებს. აღნიშნულთან დაკავშირებით, მხედველობაში უნდა იქნეს მიღებული, რომ  სხვადასხვა ინტერესებს შორის ბალანსი უნდა იყოს დაცული, რაც მოიცავს საზოგადოების უფლებას, მიიღოს ინფორმაცია სასამართლო გადაწყვეტილებიდან მომდინარე შეკითხვებთან დაკავშირებით, სათანადო მართლმსაჯულების განხორციელების მოთხოვნასა და იურიდიული პროფესიონალიზმის ღირსებას.

წინამდებარე საქმეზე, მომჩივანი, სამოქალაქო სამართლის განხილვისას, მოქმედებდა, როგორც კლიენტის კანონიერი წარმომადგენელი. წერილობით წარდგინებაში, რომელიც მან საკუთარი უფლებამოსილების განხროციელებისას მოამზადა, იგი საქმის განხილველ მოსამართლეს ბრალს სდებდა პროფესიულ არაკომპეტენტურობაში. აქედან გამომდინარე, მოცემული საქმის გარემოებების გათვალისწინებით, სათანადო მართლმსაჯულების განხორციელების დაცვის მოთხოვნისა და იურიდიული პროფესიის ღირსების შეპირისპირება არ უნდა მოხდეს საზოგადოებრივი მნიშვნელობის მქონე საკითხების ღია განხილვას ან პრესის თავისუფლებასთან (იხილეთ, mutatis mutandis, Nikula v. Finland, ნომ. 31611/96, § 48, ECHR 2002‑II).

სტრასბურგის სასამართლო, ასევე აღნიშნავს, რომ სავადო განცხადებები იყო არა მხოლოდ გადაწყვეტილების დასაბუთების მიმართ კრიტიკა, არამედ, როგორც შიდა სასამართლოებმა და სადისციპლინო კოლეგიამ დაადგინა, შეიცავდა განმხილველი მოსამართლის პროფესიული შესაძლებლობების დამცირებასა და მიუთითებდა, სასამართლოს მიერ კანონის გვერდის ავლაზე. სტრასბურგის სასამართლო აღნიშნულ შესაფებას დაუსაბუთებლად არ მიიჩნევს. გარდა ამისა, არ არსებობს რაიმე, რაც მიუთითებს, რომ მომჩივანს არ შეეძლო გადაწყვეტილების დასაბუთების კრიტიკა მძაფრი ენის გამოყენების გარეშე. უფრო მეტიც, მომჩივნისათვის ადვოკატთა ასოციაციის მიერ დაკისრებული ჯარიმა, გახლდათ იურიდიული პროფესიის ეთიკის ნორმების დარღვევისათვის. სასამართლო ხაზს უსვამს, რომ მომჩივნისთვის, როგორც ადვოკატისთვის, სავალდებულო იყო პროფესიული ქცევის წესები და ლეგიტიმურად მიიჩნევს არსებობდეს მოლოდინი, რომ იგი ხელს შეუწყობს სათანადო მართლმსაჯულების განხორციელებას და ამგავარდ, მის მიმართ საზოგადოების ნდობას შეინარჩუნებს.

საბოლოოდ, ჩარევის პროპორციულობის შეფასებისას, დაკისრებული სასჯელის სიმკაცრე და ბუნება, ასევე, გასათვალისწინებელი ფაქტორებია. ამ მხრივ, სასამართლო აღნიშნავს, რომ მომჩივანი მხოლოდ დაჯარიმდა, ისიც მცირე ოდენობით, იმგვარი დისციპლინარული სამართალწარმოების დროს, რომელიც არ იყო საჯარო და შესაბამისად, მისი პროფესიული საქმიანობის განხორციელების უფლების მიმართ უარყოფითი შედეგები არ დამდგარა. სასამართლო მიიჩნევს, რომ დისციპლინარული კოლეგიის და შიდა სასამართლოების მიერ გათვალისწინებული მიზეზები იყო საკმარისი და რელევანტური ჩარევის გასამართლებლად და რომ მომჩივნისათვის დაკისრებული სანქცია არ იყო მისაღწევი ლეგიტიმური მიზნის არაპროპორციული. შესაბამისად, ჩარევა გონივრულად შეიძლება ჩაითვალოს აუცილებლად დემოკრატიულ საზოგადოებაში, რათა დაცული იყოს სასამართლო მე-10(2) მუხლის მნიშვნელობის ფარგლებში.

ამრიგად, ადამიანის უფლებათა ევროპული კონვენციის მე-10 მუხლი არ დარღვეულა.

 

გონივრულ ვადასთან მიმართებით მომჩივნის საჩივარზე, სასამართლო აღნიშნავს, რომ პერიოდი, რომელიც მხედველობაში უნდა იქნეს მიღებული, დაიწყო 2003 წლის 24 აპრილს, როდესაც მომჩივანმა გაასაჩივრა მის წინააღმდეგ დისციპლინარული სამართალწარმოების დაწყება და დასრულდა 2010 წლის 20 აპრილს, როდესაც უზენაესმა სასამართლომ მიიღო საბოლოო გადაწყვეტილება. შესაბამისად, ადვოკატთა ასოციაციისა და ორი ინსტანციის წინაშე საქმის განხილვის პერიოდი 7 წელი გაგრძელდა. ასეთი ხანგრძლივი სამართალწარმოების გათვალისწინებით, საჩივარი დასაშვებად უნდა გამოცხადდეს.

სასამართლო იმეორებს, რომ საქმის განხილვის ხანგრძლივობის გონივრულობა უნდა შეფასდეს საქმის გარემოებებისა და შემდგომი კრიტერიუმების ჭრილში: საქმის კომპლექსურობა, მომჩივნისა და შესაბამისი ავტორიტეტების ქმედება და თუ რა გახლდათ მომჩივნისათვის საფრთხის ქვეშ (იხილეთ, Frydlender v. France [GC], ნომ.. 30979/96, § 43, ECHR 2000-VII). სასამართლომ განიხილა რა მისთვის წარდგენილი მასალები, მიიჩნია, რომ მთავრობამ ვერ წარმოადგინა რაიმე ფაქტი ან დამაჯერებელი არგუმენტი, რომელიც, მოცემული გარემოებების გათვალისწინებით, განსხვავებული გადაწყვეტილების მიღების საფუძველი გახდებოდა. სტრასბურგის პრეცედენტულ სამართალზე მითითებით, სასამართლომ დაადგინა, რომ წინამდებარე საქმეზე, სამართალწარმოების ხანგრძლივობა იყო გადაჭარბებული და რომ იგი ,,გონივრული ვადის“ მოთხოვნას ვერ აკმაყოფილებდა.

 

დასკვნა: ამრიგად, სასამართლომ დაადგინა, რომ დაირღვა კონვენციის მე-6(1) მუხლი.