Aon Conseil and Courtage S.A. and Christian de Clarens S.A. v. France

საჩივრის ნომერი :70160/01

მოპასუხე სახელმწიფო: საფრანგეთი

გადაწყვეტილების მიღების თარიღი: 25/01/2007

შედეგი:

დაირღვა პირველი ოქმის პირველი მუხლი

მატრიალური ზიანი- ფინანსური ანაზღაურება

ხარჯების და დანახარჯების ნაწილობრივი ანაზღაურება- შიდასახელმწიფოებრივი სამართალწარმოება

განსხვავებული აზრი: კი

საკვანძო სიტყვები:

(P1-1) საკუთრების დაცვა

(P1-1-1) საკუთრებით მშვიდობიანი სარგებლობა

(P1-1-1) საკუთრება

Geo: დოკუმენტი მომზადებულია საქართველოს უზენაესი სასამართლოს ადამიანის უფლებათა ცენტრის (www.supremecourt.ge) მიერ. თარგმანის ხელახალი გამოქვეყნების ნებართვა გაცემულია მხოლოდ ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს HUDOC-ის მონაცემთა ბაზაში განთავსების მიზნით.

Eng: The document was provided by the Supreme Court of Georgia, Human Rights Centre (www.supremecourt.ge).Permission to re-publish this translation has been granted for the sole purpose of its inclusion in the European Court of Human Rights’ database HUDOC.

საინფორმაციობარათისასამართლოსპრეცედენტულსამართალზე No. 93

იანვარი 2007

Aon Conseil and Courtage S.A. and Christian de Clarens S.A. საფრანგეთის წინააღმდეგ - 70160/01

გადაწყვეტილება 25.1.2007 [სექცია I]

პირველი ოქმი, მუხლი 1

პირველი ოქმი, მუხლი 1, პარაგრაფი 1

საკუთრებით მშვიდობიანი სარგებლობის უფლება

სახელმწიფოს წინააღმდეგ მომჩივანი კომპანიის სარჩელზე უარი და შიდასახელმწიფოებრივი პროცედურების არაარსებობა: დარღვევა

ფაქტები: მომჩივანი კომპანიები ახორციელებდნენ სადაზღვევო საბროკერო საქმიანობებს და დაეკისრათ დამატებითი ღირებულების გადასახადი (დღგ), რომელიც მათ გადაიხადეს 1978 წელს (განხორციელებული) ტრანზაქციებისათვის ზოგადი საგადასახადო კოდექსის შესაბამისად. თუმცა, 1977 წლით დათარიღებული და 1978 წლიდან ამოქმედებული ევრო გაერთიანების საბჭოს მე–6 დირექტივა (Sixth Directive of the Council of the European Communities) ითვალისწინებდა დღგ–სგან გათავისუფლებას სადაზღვევო და ხელახალი დაზღვევის ტრანზაქციებისათვის, შესაბამისი მომსახურების ჩათვლით, რომელსაც სადაზღვევო ბროკერები და სააგენტოები ახორციელებდნენ. საბჭოს მე–9 დირექტივამ შემდგომში გააფართოვა ამ დებულებების იმპლემენტაციის ვადა. ვინაიდან ახალ დირექტივას არ ჰქონდა რეტროაქტიური ეფექტი, მე–6 დირექტივა გამოყენებადი იყო 1978 წლის 1 იანვრიდან 30 ივნისამდე. ერთ–ერთმა მომჩივანმა კომპანიამ შეიტანა ოთხი სარჩელი ადმინისტრაციულ სასამართლოში და მოითხოვდა დღგ–ს თანხის დაბრუნებას მე–6 დირექტივის საფუძველზე, თუმცა არც ერთი სარჩელი არ დაკმაყოფილდა. 1986 წლის ადმინისტრაციული განკარგულება (Administrative Circular) ადგენდა, რომ „... აღარ უნდა გადაიდგას შემდგომი ნაბიჯები იმ თანხების ასაკრეფად/დასაბეგრად, რომელიც დარჩა გადასახდელი ამ განკარგულების გამოქვეყნების დღეს სადაზღვევო ბროკერებისგან, რომლებსაც არ დაეკისრათ დღგ მათ ტრანზაქციებზე 1978 წლის 1 იანვარსა და 30 ივნისს შორის პერიოდში და რომლებმაც შედეგად მიიღეს ხელახალი გამოქვითვა“. 1992 წელს სააპელაციო ადმინისტრაციულმა სასამართლომ სხვა კომპანიის სასარგებლოდ მიიღო გადაწყვეტილება და აღნიშნა, რომ ზოგადი საგადასახადო კოდექსის ეს მუხლი, რომელიც ფორმულირებული იყო შესაბამის პერიოდში, შეუსაბამო იყო მე–6 დირექტივის დებულებებთან. იმის გათვალისწინებით, რომ საფრანგეთმა შექმნა უკანონო ვითარება დადგენილ დროში მე–6 დირექტივის შიდა კანონმდებლობაში ინკორპორირების განუხორციელებლობით, მომჩივანი კომპანიები ითხოვდნენ მათი დანაკარგების კომპენსაციას ხელისუფლების ორგანოებისგან. საგადასახადო საპროცესო კოდექსის მუხლის საფუძველზე მოთხოვნები არ დაკმაყოფილდა იმ მიზეზით, რომ ასეთი მოთხოვნა იყო დაუშვებელი და რომ ასევე დანაკარგის ოდენობა უნდა შემცირებულიყო ხელფასიდან დაკავებული საშემოსავლო გადასახადით, რომელიც დღგ–სგან გათავისუფლებულ კომპანიებს ჰქონდათ დაკისრებული. მომჩივანმა კომპანიებმა შეიტანეს სარჩელი ადმინისტრაციულ სასამართლოში და ითხოვდნენ საფრანგეთის მიერ მე–6 დირექტივის შიდა კანონმდებლობაში ინკორპორირების განუხორციელებლობის გამო გულგრილობის და შესაბამისად გამოწვეული დანაკარგების დადგენას ზედმეტად გადახდილი დღგ–ს გამო, რომელიც მათი თქმით უნდა დაბრუნებოდათ. სასამართლომ მათი სარჩელები დაუშვებლად ცნო საგადასახადო საპროცესო კოდექსის მუხლის შესაბამისად და არ მიიჩნია ეს მუხლი ევროგაერთიანების წესთან შეუსაბამოდ. სააპელაციო ადმინისტრაციული სასამართლოს გადაწყვეტილების დღიდან გახდა მხოლოდ შესაძლებელი ყველა გადასახადის გადამხდელი საწარმოსათვის, იმის განსაზღვრა ამ მუხლით გათვალისწინებულ ვადაში რომელი სარჩელის შეტანა შეიძლებოდა უკვე გადახდილი თანხის ხელახლა გადახდისათვის, განუხორციელებელი გამოქვითვის უფლების გადასახდებთან დაკავშირებით ან დანაკარგის ანაზღაურებისათვის, საგადასახადო საპროცესო კოდექსის მუხლის შეუსაბამობის საფუძველზე. კომპანიებმა გაასაჩივრეს. ამის შემდეგ, მალევე სახელმწიფო საბჭომ (Conseil d'Etat) გააუქმა ზემოთაღნიშნული 1992 წლის იმ კომპანიებისთვის სასარგებლო გადაწყვეტილება, რომლებიც მათ მიერ 1978 წლის 1 იანვრიდან 31 დეკემბრამდე პერიოდისათვის გადახდილი დღგ-ს დაბრუნებას ითხოვდნენ. თუმცა, იმავე დღეს სახელმწიფო საბჭომ გადაუხვია თავის პრეცედენტულ სამართალს, როდესაც მიიღო გადაწყვეტილება და სხვა საჩივარი დაშვებულად ცნო და დაადგინა, რომ კომპანია უფლებამოსილი იყო, დაყრდნობოდა მეექვსე დირექტივის დებულებებს. მან მიიჩნია, რომ გასაჩივრებული საგადასახადო პასუხისმგებლობისგან გათავისუფლება, რომლისთვისაც დირექტივასთან შეუსაბამობის გამო არ არსებობდა საკანონმდებლო საფუძველი, უნდა მინიჭებოდა იმ თანხებისთვის, რომლის არასწორად გადახდაც მოხდა 1978 წლის 1 იანვრიდან 30 ივნისამდე პერიოდში. თუმცა, მოცემულ შემთხვევაში, სააპელაციო ადმინისტრაციულმა სასამართლომ არ დააკმაყოფილა მომჩივანი კომპანიების სარჩელები, რომლებმაც შემდგომში გაასაჩივრეს ის სამართლებრივ საკითხებზე. სახელმწიფო საბჭომ არ დააკმაყოფილა მათი სარჩელები და მიიჩნია, რომ მოთხოვნის საგანი, სახელმწიფოს მხრიდან გამოვლენილი გულგრილობის გამო დღგ–ს ოდენობის ექვივალენტური გადასახდელი კომპენსაციის თანხა, იყო რეალურად იგივე, რაც ასეთი გადასახადის დაბრუნების სარჩელი და რომ ასეთი სარჩელი ექვემდებარებოდა ფორმალობებს და ვადებს, რომელიც გათვალისწინებული იყო საგადასახადო საპროცესო კოდექსის შესაბამის დებულებებში.

სამართალი: საკუთრების არსებობასთან დაკავშირებით, სამართლებრივი ვითარება, რომელშიც მომჩივანი კომპანიები აღმოჩნდნენ იყო იმგვარი, რომ ექცეოდა იმ მუხლის ფარგლებში, რომელსაც ისინი ეყრდნობოდნენ. ხელისუფლების საგადასახადო ორგანოებმა დაიწყეს მე–6 დირექტივის აღსრულება მხოლოდ ადმინისტრაციულ განკარგულებაში, რომელიც მიემართებოდა იმ კომპანიებს, რომლებიც უარს ამბობდნენ დღგ–ს გადახდაზე, თუმცა სრულებით არ მიემართებოდა საკითხს, რომელიც შეეხებოდა იმ კომპანიების მიერ ზედმეტად გადახდილი დღგ–ს დაბრუნებას, რომლებმაც უკვე გადაიხადეს იგი. სახელმწიფო საბჭომ უარი თქვა ამ სადაზღვევო კომპანიებისათვის დაბრუნების უფლების მინიჭებაზე, კერძოდ, მიიჩნია, რომ მას არ უნდა შეემოწმებინა შიდა წესი ევროგაერთიანების წესთან მიმართებაში. მომჩივან კომპანიებს უარი ეთქვათ დირექტივის ბენეფიტებზე თითქმის შვიდნახევარი წლის განმავლობაში მე–9 დირექტივის შეტყობინების დღიდან. შესაბამისად, მიუღებელი იყო კომპანიებისათვის ვადის დაწესება სარჩელის შეტანისათვის, როდესაც არ არსებობდა სამართლებრივი დაცვის ეფექტიანი საშუალება შიდასახელმწიფოებრივ კანონმდებლობაში. შემდეგ სახელმწიფო საბჭომ გადაუხვია თავისი პრეცედენტული სამართლიდან და სამართლებრივი დაცვის ეფექტიანი საშუალება თანხის დაბრუნების უფლების მოპოვების მიზნით მათთვის ხელმისაწვდომი გახდა ფრანგული ადმინისტრაციული სასამართლოების გზით. თუმცა მომჩივანმა კომპანიებმა თავიანთი სარჩელები რამდენიმე წლით ადრე, სააპელაციო ადმინისტრაციული სასამართლოს გადაწყვეტილების შემდეგ წარადგინეს, რომელმაც პირველად განიხილა ასეთი სარჩელი კომპანიისგან. თუმცა, სანამ მომჩივანი კომპანიები შეძლებდნენ იმ ფაქტის ლეგიტიმურად მიიჩნევას, რომ ეს პრეცედენტი შესაძლებელს ხდიდა სამართლებრივი დაცვის ეფექტიანი საშუალების ხელმისაწვდომობას, ეს გადაწყვეტილება გააუქმა სახელმწიფო საბჭომ. მე–6 დირექტივის მბოჭავი დებულებები ჯერ კიდევ არ იყო ინკორპორირებული საფრანგეთის კანონმდებლობაში იმ დროისათვის, როდესაც მომჩივანმა კომპანიებმა წარადგინეს თავიანთი სარჩელები და სახელმწიფო საბჭოს მიერ პრეცედენტული სამართლიდან გადახვევა დაგვიანებულიც კი იყო. მიუხედავად ამისა, მომჩივანმა კომპანიებმა შეიტანეს სარჩელი შიდასახელმწიფოებრივ სასამართლოებში იმ დროს, როდესაც მათი უფლება არ იყო არა მხოლოდ ხელუხლებელი შესაბამისი ევროგაერთიანების წესების ჭრილში, არამედ ასევე მასხრად იყო აგდებული შიდა დონეზე ხელისუფლების ორგანოებისა და ადმინისტრაციული სასამართლოების მიერ. შესაბამისად, ხანდაზმულობის ვადა არ შეიძლება დაკისრებყულიყო მომჩივნებზე საქმის ამ გარემოებებში. რაც შეეხება საგადასახადო საკითხებში დაწესებულ ხანდაზმულობის ვადებს, რომელიც გათვალისწინებულია საგადასახადო საპროცესო კოდექსით, მომჩივნების სარჩელი ეფუძნებოდა ევროგაერთიანების წესს, რომელიც იყო სავსებით მკაფიო, ზუსტი და პირდაპირ გავრცელებადი. ეს უფლება არ გამქრალა შიდასახელმწიფოებრივი კანონმდებლობით გათვალისწინებული გასაჩივრებული ხანდაზმულობის ვადის გასვლით, ვინაიდან საკამათო არ იყო, რომ ეს კანონმდებლობა არღვევდა პირდაპირ გავრცელებად ევროგაერთიანების სამართალს და რომ ხანდაზმულობის ვადა წარმოადგენდა შიდასამართლებრივი დაცვის არაეფექტიან საშუალებას. ის ფაქტი, რომ ადმინისტრაციული სასამართლოები ეყრდნობოდნენ შიდა ხანდაზმულობის ვადას, თავისთავად ვერ გაამართლებდა ევროპული სამართლის მოთხოვნების შეუსრულებლობას. პროცედურული მოთხოვნების არაგონივრული კონსტრუქცია, რომელიც ხელს უშლიდა კომპენსაციის მოთხოვნის არსებითად გამოკვლევას, ამგვარად, იწვევდა სასამართლოების ეფექტიანი დაცვის უფლების დარღვევას. გარდა ამისა, ხანდაზმულობის ვადას საგადასახადო საკითხებში, რომელიც გათვალისწინებული იყო საგადასახადო საპროცესო კოდექსით, არ შეიძლება, უაერეყო მე–6 დირექტივით დაფუძნებული ძირითადი უფლება. მომჩივან კომპანიებს, იმ დროს, როდესაც მათ შეიტანეს საჩივრები, ჰქონდათ ვალიდური მოთხოვნა სახელმწიფოს წინააღმდეგ შეცდომით გადახდილი დღგ–სათვის. ასეთი სახის მოთხოვნა წარმოადგენდა ქონებას და შესაბამისად ითვლებოდა „საკუთრებად [პირველი ოქმის] პირველის მუხლის პირველი წინადადების მნიშვნელობის ფარგლებშ, რომელიც შესაბამისად ვრცელდებოდა ამ საქმეზე“. ნებისმიერი შემთხვევაში, მომჩივნებს, სულ მცირე, ჰქონდათ ლეგიტიმური მოლოდინი, რომ შეძლებდნენ თანხის ანაზღაურების უფლების მოპოვებას. საქმეში S.A. Dangeville v. France (2002 წლის 16 აპრილის გადაწყვეტილება, no. 36677/97, ECHR 2002‑III), სასამართლომ მიიჩნია, რომ პირველი, ასეთი ჩარევა საკუთრების მშვიდობიანად სარგებლობაში არ მოითხოვებოდა ზოგადი ინტერესებით და მეორე, რომ როგორც სახელმწიფოს წინააღმდეგსარჩელის უარყოფამ, ასევე შიდასახელმწიფოებრივი პროცედურების არარსებობამ, რომელიც საკმარის სამართლებრივ დაცვას მიანიჭებდა პირს საკუთრების მშვიდობიანად სარგებლობის უფლების დაცვის უზრუნველყოფაში, დაარღვია სამართლიანი ბალანსი, რომელიც უნდა შენარჩუნებულიყო საზოგადოების ზოგადი ინტერესების მოთხოვნებსა და ინდივიდის ძირითადი უფლებების დაცვის მოთხოვნებს შორის. მოცემულ საქმეში, ასეთი ბალანსი საზოგადოების ზოგადი ინტერესების მოთხოვნებსა და ინდივიდის ძირითადი უფლებების დაცვის მოთხოვნებს შორის ასევე იქნა დარღვეული.

დასკვნა: დარღვევა (ერთხმად კომპანია Christian de Clarens –სთან დაკავშრებით და ხუთი ხმა ორი ხმის წინააღმდეგ კომპანია Aon Conseil et Courtage–სთან დაკავშირებით).

მუხლი 41 – სასამართლომ მიანიჭა Aon Conseil et Courtage–ს დაახლოებით 164,000 ევრო მატერიალური ზიანისათვის და Christian de Clarens S.A–ს დაახლოებით 74,000 ევრო მატერიალური ზიანისათვის.

© ევროპის საბჭო/ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლო
სამდივნოს მიერ მომზადებული მოცემული მოკლე მიმოხილვა სასამართლოსათვის არასავალდებულოა.

იხილეთ აქ სასამართლო პრაქტიკის საინფორმაციო ბარათები Case-Law Information Notes